Khi nhắc đến văn hóa giải trí Nhật Bản, chắc hẳn nhiều người sẽ nghĩ ngay đến những buổi biểu diễn trực tiếp (live show) đầy năng lượng, nơi khán giả không chỉ đứng xem mà còn hòa mình vào từng điệu nhảy, câu hát cùng nghệ sĩ. Vậy điều gì khiến các buổi live show ở Nhật Bản lại có sức hút mãnh liệt và nhận được sự ủng hộ nhiệt thành đến vậy?
Đó không chỉ là câu chuyện về âm nhạc, mà còn là sự kết nối sâu sắc giữa người hâm mộ và thần tượng, mang đậm dấu ấn văn hóa độc đáo của xứ sở mặt trời mọc.
Trưởng thành cùng thần tượng
Điểm khác biệt cốt lõi của văn hóa thần tượng Nhật Bản so với nhiều nơi khác, đặc biệt là K-Pop, chính là triết lý “trưởng thành cùng người hâm mộ”. Thay vì kỳ vọng một thần tượng phải hoàn hảo ngay từ khi ra mắt, người Nhật lại trân trọng hành trình nỗ lực, vấp ngã và vươn lên của họ. Khán giả không chỉ là người tiêu thụ sản phẩm giải trí, mà còn là những người bạn đồng hành, chứng kiến từng bước tiến bộ của thần tượng.
Điều này được lý giải một phần bởi khái niệm văn hóa “amae” – mong muốn được nuông chiều hoặc nuông chiều người khác, thường thấy trong các mối quan hệ gia đình. Khi thần tượng thể hiện sự “chưa hoàn thiện” về kỹ năng, họ vô hình chung “amaeru” (tìm kiếm sự nuông chiều) từ người hâm mộ. Đổi lại, người hâm mộ “amayakasu” (cung cấp sự nuông chiều) bằng cách ủng hộ không ngừng nghỉ, cả về tinh thần lẫn vật chất, khi họ chứng kiến sự phát triển của thần tượng. Mối quan hệ này vượt xa một cuộc giao dịch giải trí thông thường, trở thành một sự gắn kết gần như gia đình, nơi người hâm mộ cảm thấy có trách nhiệm và đầu tư cá nhân sâu sắc vào thành công của thần tượng.
Trực tiếp để cảm nhận sự chân thật và tương tác
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi nhiều ngành công nghiệp giải trí tập trung vào hình ảnh hoàn hảo và xa cách, ngành thần tượng Nhật Bản lại nhấn mạnh “sự gắn kết và gần gũi”, tiếp thị thần tượng như “giống bạn”. Các buổi live show là nơi người hâm mộ có thể trực tiếp chứng kiến sự chân thật này. Thần tượng Nhật Bản thường biểu diễn giọng hát trực tiếp với “mic luôn bật” và ít sử dụng giọng hát đệm đã ghi âm trước, khác biệt với K-Pop vốn thường kết hợp cả hát trực tiếp và hát nhép do yêu cầu vũ đạo phức tạp. Sự chân thật trong giọng hát này càng củng cố thông điệp về “nỗ lực” và “chân thật” mà thần tượng Nhật Bản muốn truyền tải.
Hơn nữa, live show còn là cơ hội vàng để người hâm mộ tương tác trực tiếp với thần tượng. Các sự kiện như bắt tay, gặp gỡ người hâm mộ, hay thậm chí bỏ phiếu cho thành viên yêu thích trong các bảng xếp hạng nhóm, đều là những cơ chế gắn kết quan trọng. Mặc dù các công ty quản lý có thể áp đặt những quy định nghiêm ngặt về hành vi (ví dụ: cấm hẹn hò), tạo nên một “sự thân mật được quản lý”, nhưng chính điều này lại thúc đẩy người hâm mộ tìm kiếm những kết nối trực tiếp tại các buổi biểu diễn. Đây là không gian vật lý để người hâm mộ trải nghiệm sự gần gũi được nuôi dưỡng này, củng cố mối quan hệ và làm sâu sắc thêm cam kết cảm xúc của họ.
“Oshi-katsu” và sức mạnh kinh tế của người hâm mộ
“Oshi-katsu” (推し活) là thuật ngữ chỉ các hoạt động nhiệt tình và tận tâm mà người hâm mộ thực hiện để ủng hộ “oshi” (thành viên thần tượng được yêu mến nhất) của mình. Đây không chỉ là một hành động hâm mộ đơn thuần mà còn là một động lực kinh tế quan trọng. Người hâm mộ đóng góp tài chính đáng kể thông qua việc mua vé hòa nhạc, album, và các sản phẩm hàng hóa.
Đặc biệt đối với các thần tượng underground, những người biểu diễn tại các live house nhỏ và có thu nhập bấp bênh, sự chi tiêu của người hâm mộ tại các sự kiện trực tiếp ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế và sự nghiệp của họ. Điều này tạo ra một cảm giác “không thể thiếu” cho người hâm mộ, khiến họ cảm thấy vai trò của mình là cực kỳ quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của thần tượng.
Hiện tượng “oshikatsu” đã được các nhà hoạch định chính sách và kinh tế học Nhật Bản công nhận là một động lực quan trọng của chi tiêu tiêu dùng. Ước tính, trung bình một người hâm mộ chi khoảng 250.000 yên (khoảng 1.700 USD) hàng năm cho “oshikatsu”, đóng góp khoảng 3,5 nghìn tỷ yên (khoảng 24,6 tỷ USD) vào nền kinh tế Nhật Bản mỗi năm. Đáng chú ý, khoản chi tiêu không thiết yếu này vẫn duy trì ổn định ngay cả trong thời kỳ lạm phát, cho thấy nó đã ăn sâu vào hành vi tiêu dùng của người Nhật và trở thành một phần ổn định của nền kinh tế.
Cộng đồng, bản sắc và sự thỏa mãn tâm lý
Fandom thần tượng Nhật Bản là một cộng đồng có tính tham gia cao và có tổ chức, nơi người hâm mộ tập hợp lại để chia sẻ niềm đam mê và kết nối với những cá nhân có cùng chí hướng. Cảm giác thuộc về và bản sắc chung này là một yếu tố mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu “tình yêu và sự thuộc về” theo Tháp nhu cầu Maslow.
Việc tham gia tích cực vào fandom còn mang lại những lợi ích tâm lý tích cực, bao gồm tăng hạnh phúc, nâng cao lòng tự trọng và cảm giác kết nối xã hội lớn hơn. Nhiều người hâm mộ còn bày tỏ rằng thần tượng đã “cứu họ”, “giúp họ vượt qua những thời điểm khó khăn” và “mang lại rất nhiều niềm vui”. Các buổi live show, với tư cách là những trải nghiệm cộng đồng mãnh liệt và nhập vai, đóng vai trò như những không gian trị liệu mạnh mẽ và nơi để khẳng định bản sắc sâu sắc.
Kết luận
Sự ủng hộ mạnh mẽ của người Nhật đối với nghệ sĩ khi tổ chức live show không chỉ đến từ chất lượng biểu diễn mà còn là một hệ quả của văn hóa thần tượng sâu sắc và độc đáo. Đó là sự kết hợp giữa triết lý “trưởng thành cùng nhau”, sự chân thật và tương tác trực tiếp, sức mạnh kinh tế của “oshikatsu”, và nhu cầu tâm lý về cộng đồng, bản sắc. Tất cả tạo nên một mối quan hệ cộng sinh bền chặt giữa thần tượng và người hâm mộ, biến mỗi buổi live show không chỉ là một sự kiện giải trí mà còn là một nghi thức ủng hộ đầy ý nghĩa trong đời sống văn hóa Nhật Bản. Nguồn
