Hơn cả việc đính hàng tá linh kiện, máy móc cũ xưa vào từng trang phục quần áo, phụ kiện thời trang, Steampunk là một phong cách lột tả rõ nét cá tính riêng, là nghệ thuật thiết kế luôn hướng về sự tiến bộ, về tương lai.
Steampunk là gì ?
Steampunk là một nhánh nhỏ của phong cách, thể loại khoa học viễn tưởng, vốn bắt nguồn và được lấy cảm hứng từ khoảng thời gian cách mạng công nghiệp tại Anh – cuộc cách mạng công nghiệp đầu tiên trên thế giới – vào thời nữ hoàng Victoria. Bối cảnh của phong cách steampunk thường nói về thời hoàng kim của máy hơi nước, trong quá khứ hoặc một tương lai nào đó khi máy hơi nước trở nên hưng thịnh và thay thế các loại máy móc hiện đại ngày nay, chủ yếu tại nước Anh hoặc miền viễn Tây nước Mỹ – nơi nền công nghiệp phát triển đến mức tột bậc. Nền tảng của steampunk được cho là xuất phát từ những tiểu thuyết khoa học viển tưởng của Jule Vernes, Philip Pullman, Stephen Hunt và China Miéville.
Để miêu tả một cách ngắn gọn phong các Steampunk, thì đó là sự pha trộn giữa phong cách thời trang punk, goth và đính kèm thêm các linh kiện, phụ tùng máy móc mà không hề có một quy tắc nhất định. Thời trang steampunk đi cùng với corsets, top hat, mũ hình trụ, kính goggles, chân váy vapor, áo cướp biển, bánh răng đồng hồ, dây lưng có bao da nhét súng,… là những trang phục rất đặc trưng cho các buổi hoá trang, và dần dà phát triển thành một tiểu văn hoá, thu hút không ít tín đồ.
Theo nhiều nguồn tài liệu khác nhau, Steampunk thường phát triển song song với Cyberpunk, có chung một lượng người ái mộ và cùng mang chủ đề về sự cách tân, trỗi dậy. Tuy cùng là “người một nhà” nhưng cả Steampunk và Cyberpunk đều phát triển theo hai hướng khác nhau cùng với mức độ phát triển về khoa học và công nghệ.
Steampunk và những biểu hiện của sức sáng tạo trừu tượng
Để theo đuổi phong cách thời trang máy móc Steampunk thì người ái mộ phải thật sự am hiểu lịch sử giai đoạn Victoria của Anh Quốc. Đây được coi là một quy tắc cứng nhắc và vội vàng của dòng phong cách này, nhưng vẫn có quan điểm cho rằng chỉ cần lấy cảm hứng từ nền công nghiệp nơi phản ánh sự khởi đầu và hoàng kim của thời đại Victoria là được. Steampunk có nhiều biến tấu tương ứng với linh hồn của xu hướng “nền đại công nghiệp mới”.
Biểu hiện sáng tạo của Steampunk là những người đàn ông mặc áo đuôi tôm và đội mũ quả dưa, Frankeinstein với chiếc mặt đầy sẹo, đeo kính phi công hoặc kính goggles, hoặc những người phụ nữ trong bộ váy cổ điển với khuôn mặt đeo khuyên và trên tay với đôi tay cầm chiếc kính viễn vọng bằng kim loại ngả đồng. Mặc cho sự kì dị và lộn xộn, bất quy tắc của Steampunk, đây chính là chất liệu, nguồn cảm hứng sáng tạo chính của những người làm nghệ thuật đem vào những sản phẩm của họ.
Bước ra từ văn học thế kỷ XIX, Steampunk có những chủ đề bao hàm các nhà thám hiểm, binh lính, lãnh chúa, nữ bá tước, và thậm chí là gái mại dâm, hoà quyện với một chút đen tối, một chút táo bạo và quái dị, một chút punk và cuối cùng không thể thiếu linh kiện, máy móc thời Victoria. Đối với các quý cô, thay vì mang những chiếc đầu máy hơi nước hoặc kính goggles, thì có thể đính kèm chi tiết phụ như dây thừng, khuyên tai dài, váy lót phong cách Gothic quý tộc hoặc pha trộn Bohemian, cùng kiểu tóc mohawk.
Vũ trụ thời trang, điện ảnh, âm nhạc của Steampunk
Jean-Paul Gaultier là một trong những nhà thiết kế thời trang đầu tiên lấy cảm hứng từ hình ảnh khoa học viễn tưởng thời Victoria, cùng là một nhân tố quan trọng đưa tiểu văn hoá từ thế kỷ XVIII này được biết đến rộng rãi và trở nên thịnh hành. Từ BST Xuân Hè 2008 cho đến BST Couture Fall 2012 là hành trình mà Jean-Paul Gaultier mang đến giới ái mộ thời trang hơi thở của Steampunk trong sự kết hợp phong cách cướp biển trong tone màu đất, hay những bộ tuxedo đuôi tôm và chiếc nón hình trụ của những ảo thuật gia đại tài.
Thời trang ngày nay không còn là những Frankeinstein hay yêu nữ thời đại Victoria cổ đeo gông nữa, mà dần dà những quy tắc vốn dĩ bất thành văn của stempunk như là phải bao gồm linh kiện máy hơi nước, dần trở nên khó tìm. Steampunk chỉ được tận dụng như một vệt sáng tạo tô điểm sản phẩm thời trang, và một lời tuyên ngôn về khao khát tiến về tương lai của nhân loại. Đó là Alexander McQueen với BST Spring Ready-To-Wear 2003 bốt da màu nâu sẫm, áo khoác kết hợp sơ mi làm bằng da và chiếc váy ngắn đậm chất steampunk. Hay là phong cách Gothic đậm chất Tinh thần Italy của Maria Grazia Chiuri từ thương hiệu Christian Dior cũng được pha trộn bởi Steampunk với các chất liệu từ thời Nữ hoàng Victoria của Anh Quốc.
Có thể nói Steampunk không phải là xu hướng chủ đạo trong phong cách trang phục của BST này. Thế nhưng nó chính là một chất liệu vô cùng quan trọng phối ngẫu nên Tinh thần Italy của NTK Maria Grazia Chiuri khắc hoạ rõ nét qua BST trên.
Nếu Cyberpunk là những con số điện tử, an ninh mạng Internet hay các hacker với màn hình máy tính và mã nhị phân, thì Steampunk gắn liền với máy móc công nghiệp, đầu máy hơi nước và những cỗ máy cồng kềnh và đinh tán, bánh răng cưa đồ sộ. Có phim điện ảnh kinh điển như Frankeinstein hay loạt phim hoạt hình Ghilbli như Howl’s Moving Castle hay Spirited Away, tạp chí, và thậm chí cả các ban nhạc sản xuất âm nhạc Steampunk.
Tiểu văn hoá Steampunk đang dần chết đi vì chính linh hồn động cơ hơi nước của nó cũng đã dần không còn “đất diễn” trong thời đại công nghệ số. Thế nhưng, nguồn cảm hứng sáng tạo và xu hướng tiến về tương lai, đam mê đổi mới trên những nền tảng quá khứ chính là giá trị mà cả Steampunk và những tiểu văn hoá khác vun vén và giúp tạo nên sức sống cho chính dòng phong cách đang lụi tàn này.
