Đúng vậy, nghệ thuật nói chung và thời trang nói riêng đều phải có sự sáng tạo và đổi mới. Tuy nhiên, khởi nguồn của chúng đều bắt nguồn tự sự tìm tòi, chiêm nghiệm, học hỏi và sao chép. Khoan đã! Nếu bạn đọc đến đây mà cảm thấy khó chịu thì hãy để Street Vibe cho bạn hiểu sâu hơn về “sự sao chép” trong thời trang.
Virgil Abloh và nguyên tắc 3%
Virgil Abloh được biết đến như nhà cách mạng của thời trang và nghệ thuật trong thời hiện đại. Với thương hiệu Off-White do mình tạo dựng và dẫn dắt, Virgil Abloh đã khai sinh một kỷ nguyên mới cho dòng thời trang đường phố cao cấp. Năm 2018, Abloh làm nên lịch sử khi trở thành nhà thiết kế da màu đầu tiên giữ “chiếc ghế nóng” với cương vị Giám đốc Sáng tạo của nhà mốt Louis Vuitton.
Ông chính lá cờ cách mạng hiện đại cho nền công nghiệp thời trang, những di sản Virgil Abloh để lại cho ngành thời trang toàn cầu, chính là cuộc cải cách xóa nhòa ranh giới giữa thời trang đường phố và thời trang xa xỉ. Điều đó tạo tiền đề cho các hậu bối sau này mang giá trị của thời trang đường phố đến với Haute Couture. Abloh khao khát xóa bỏ định kiến của giới chuyên môn về tính nhất thời của thời trang đường phố.”
“Cách mạng” – một thuật ngữ chứa đựng sự mâu thuẫn. Về nguyên gốc, nó gợi lên hình ảnh một vòng tròn khép kín, sự trở về điểm ban đầu. Nhưng trong dòng chảy lịch sử, “cách mạng” lại tượng trưng cho những cơn sóng dữ dội, những biến động làm rung chuyển xã hội. Tuy nhiên, như một con lắc, sau những dao động mạnh mẽ, xã hội dường như lại tìm về điểm cân bằng, một trạng thái gần như tương đồng với quá khứ
Trong ngành sáng tạo, sự khác biệt không chỉ để phân biệt các tác phẩm với nhau. Trên tất cả, nó còn là lời tuyên ngôn phong cách, sự khao khát khẳng định vị thế và cái tôi nghệ thuật của mỗi người nghệ sĩ trong thế giới sáng tạo muôn vàn cá tính. Với số đông, sự khao khát này khiến họ bị áp lực phải tạo ra những sản phẩm mới hoàn toàn, để trở nên khác biệt với những thiết kế biểu tượng, và cả chính mình trước đó.
“My greatest design tool personally is to look at what that genre is doing and make it 3–5% different.”
Với tư cách là một “người tiên phong” táo bạo, Abloh tin rằng chỉ cần 3% thay đổi là đủ để tạo ra sự khác biệt đáng kể. Năm 2017, trong khuôn khổ một bài giảng tại Harvard, Virgil Abloh đã trình bày về bảy yếu tố cốt lõi tạo nên bản sắc riêng cho thương hiệu của mình, được ông đặt tên đầy ẩn ý là “Ngôn ngữ thiết kế cá nhân”. Một trong những yếu tố quan trọng nhất là “Cách tiếp cận 3%”. Xuất phát từ tư duy sáng tạo của Abloh, nguyên tắc này dựa trên ý tưởng chỉ cần thay đổi 3% so với nguyên bản của mỗi thiết kế, sản phẩm.” hoặc “Một trong những yếu tố quan trọng nhất là “Cách tiếp cận 3%”. Được xem là kim chỉ nam của Abloh, quy tắc này tập trung vào việc biến đổi mỗi thiết kế hoặc sản phẩm chỉ một phần nhỏ, tương đương 3%, so với phiên bản gốc.
Yohji Yamamoto – “Start copying what you love. Copy copy copy copy. At the end of the copy you will find yourself”
Trong địa hạt thời trang biến động và sáng tạo, mỗi nhà thiết kế đều tìm kiếm một tiếng nói riêng, một dấu ấn độc đáo. Yohji Yamamoto, một tượng đài của thời trang avant-garde, đã đưa ra một lời nhận định tưởng chừng nghịch lý: “Hãy bắt đầu bằng việc sao chép những gì bạn yêu thích.” Câu nói này không hề khuyến khích sự sao chép máy móc, mà là một hành trình khám phá bản thân thông qua việc thẩm thấu và chiêm nghiệm.
Việc “sao chép” ở đây không mang nghĩa tiêu cực của việc đạo nhái. Nó là sự ngưỡng mộ, là khao khát được hiểu, được nắm bắt những điều đẹp đẽ mà người khác đã tạo ra. Trong thời trang, điều này có thể là việc nghiên cứu tỉ mỉ những đường cắt may tinh tế của Madeleine Vionnet, sự phá cách trong việc sử dụng chất liệu của Rei Kawakubo, hay bảng màu độc đáo của Yves Saint Laurent. Bằng cách “sao chép” – tức là phân tích, mổ xẻ và thực hành, sẽ dần hiểu được cấu trúc, kỹ thuật và tư duy đằng sau những tác phẩm đó.
“Sao chép” liên tục không chỉ dừng lại ở việc tái tạo bề ngoài. Nó là một quá trình thẩm thấu sâu sắc, trong đó không chỉ sao chép kỹ thuật mà còn cảm nhận, thấu hiểu tinh thần, ý tưởng của người tạo ra tác phẩm. Điểm mấu chốt như câu nói của bậc hiền nhân Yohji Yamamoto: “Bạn sẽ tìm thấy chính mình.” Quá trình sao chép không phải là đích đến, mà là phương tiện để khám phá và định hình bản thân. Khi đã thấm nhuần đủ, những ảnh hưởng bên ngoài sẽ trở thành một phần của vốn kiến thức, kinh nghiệm, và từ đó, những ý tưởng độc đáo sẽ tự nhiên nảy sinh. Lúc này, “sao chép” đã nhường chỗ cho “sáng tạo“, và tìm thấy tiếng nói riêng, phong cách riêng, trở thành một cá thể độc lập trong thế giới thời trang.
Câu nói của Yohji Yamamoto là một triết lý sâu sắc về quá trình sáng tạo trong thời trang. Nó không chỉ là lời khuyên cho những người mới bắt đầu, mà còn là nguồn cảm hứng cho tất cả những ai đang tìm kiếm bản sắc riêng trong lĩnh vực này. Bằng việc “sao chép” với tâm thế học hỏi và thẩm thấu, mỗi người sẽ có thể “tìm thấy chính mình” và đóng góp những giá trị độc đáo cho thế giới thời trang.
“Sao chép” nhưng không “Sao chép”
Đương nhiên rồi, ai cũng bắt đầu từ đâu đó. Thời trang không tồn tại độc lập mà luôn phản ánh những biến đổi của văn hóa và xã hội. Các xu hướng thời trang thường chịu ảnh hưởng bởi âm nhạc, nghệ thuật, điện ảnh, và cả những sự kiện lịch sử. Việc các nhà thiết kế tiếp nhận và tái hiện những yếu tố này trong các thiết kế của mình cũng là một hình thức “sao chép” ở cấp độ vĩ mô.
Việc học hỏi và tiếp thu từ những gì đã có là điều cần thiết, nhưng điều quan trọng là phải biết cách biến đổi, cải tiến và thể hiện cá tính riêng để tạo ra những sản phẩm độc đáo và mang giá trị. Ranh giới giữa “sao chép” và “không sao chép” là một vấn đề gây tranh cãi và đòi hỏi sự đánh giá khách quan và tinh tế. Tuy nhiên, điều không thể phủ nhận là sự sáng tạo luôn là động lực thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp thời trang. Đối với Street Vibe, cho rằng sao chép không xấu nhưng đừng biến từ sao chép ấy thành một phiên bản “đạo nhái” của riêng mình.
