Trong ngành thời trang, nơi ý tưởng là vàng, mối quan hệ giữa nhà thiết kế (NTK) và Stylist lẽ ra phải là sự cộng tác hoàn hảo. NTK tạo ra tác phẩm, Stylist giúp tác phẩm tỏa sáng. Nhưng đằng sau những bộ cánh lộng lẫy, tồn tại một “cuộc chiến ngầm” mà nạn nhân chính là chất xám. Nghiêm trọng nhất là hành vi “tiếp cận thiết kế gốc rồi sao chép” — một hình thức phản bội lòng tin khi stylist hoặc ekip của ngôi sao đã hỏi mượn, đặt hàng thử, hoặc thậm chí hủy đơn để mang bản vẽ đi may lại với giá rẻ hơn.
Từ những câu chuyện ở quốc tế
Năm 2019, Kim Kardashian và stylist của cô từng bị giới phê bình và các tài khoản thời trang uy tín như @DietPrada)chỉ trích nặng nề vì mặc hàng “replica” của các thiết kế Couture hiếm có. Đặc biệt là các tác phẩm thuộc khi lưu trữ (archived) của Thierry Mugler và Jean Paul Gaultier. Nguyên nhân phía sau chính là bởi những thiết kế này thuộc diện lưu trữ và không thể cho mượn nên stylist của cô đã chủ động thuê xưởng may lại để Kim có thể xuất hiện trong những bộ cánh “độc nhất” tại các sự kiện lớn.
Một trường hợp khác, NTK Bryan Hearns đã gây chấn động ngành công nghiệp khi công khai bày tỏ sự phẫn nộ trên mạng xã hội. Anh tuyên bố sẽ chấm dứt việc cho mượn trang phục đối với một số stylist. Hearns cáo buộc một số stylist đã liên hệ để mượn hoặc đặt may các mẫu thiết kế của anh, hoặc có quyền tiếp cận các mẫu đó thông qua studio hay phòng PR. Sau khi có được mẫu, stylist đã xem xét kỹ lưỡng cấu trúc và chi tiết, sau đó đem đi may lại bản sao chép (replica) với chi phí thấp hơn cho các buổi chụp hình hoặc sự kiện khác. Điều này làm tổn hại đến tính độc quyền của thiết kế và ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu của thương hiệu Hearns. Hearns cũng than phiền về sự thiếu chuyên nghiệp khi làm việc với stylist khi khiến trang phục của họ bị hỏng hóc, dơ bẩn…
Hầu như, cuộc chiến giữa Stylist và nhà thiết kế ở địa hạt thời trang quốc tế thường diễn ra khá âm thầm và hiếm khi gây chấn động. Thế nhưng, nó đã trở thành một hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ trong ngành thời trang quốc tế. Nó khẳng định rằng NTK có quyền ưu tiên bảo vệ chất xám và đạo đức nghề nghiệp hơn là lợi ích PR ngắn hạn. Hearns sẵn sàng từ bỏ cơ hội được các ngôi sao lớn mặc đồ để bảo vệ thương hiệu của mình. Vụ việc buộc các công ty PR, stylist và ekip nghệ sĩ phải chuyên nghiệp và minh bạch hơn trong quy trình mượn đồ, tôn trọng tài sản và bản quyền của NTK.
Cho đến ở Việt Nam
Tưởng chừng vấn đề trên chỉ xảy ra ở quốc tế, nhưng không đâu xa, tại Việt Nam cũng từng xảy ra một trường hợp tương tự. Vụ bê bối bùng phát ngay sau đêm concert “Anh Trai Say Hi” vào tháng 10.2024), Rhyder đã diện một outfit gồm một chiếc quần đỏ được thiết kế đặc biệt khi diễn bài “I’M THINKING ABOUT YOU”. Ngay sau đó, Nie D – đại diện ACCOX – đã đăng tải bài viết công khai, đưa ra so sánh chi tiết giữa mẫu quần của Rhyder và mẫu quần jeans đặc trưng của thương hiệu mình.
Sự tương đồng là kinh ngạc, không chỉ dừng lại ở ý tưởng mà còn ở các chi tiết phức tạp. Cả hai mẫu quần đều có chi tiết vải xếp ly được đính ở thân trái và hai dây đai vắt ngang từ thân trái sang thân phải của quần. Dù stylist đã thay đổi chất liệu (từ jeans sang da) và màu sắc (từ xanh đen sang đỏ), nhưng cấu trúc sáng tạo và sắp đặt chi tiết cốt lõi – phần làm nên sự độc đáo của thiết kế – lại trùng khớp gần như tuyệt đối. Cô cũng bộc lộ nỗi bức xúc khi cho rằng stylist trong câu chuyện nếu có đạo đức nghề nghiệp đã liên hệ brand để customized lại trang phục theo đúng concept và nhu cầu thay vì tự ý đánh cắp thiết kế.
Sau một ngày đăng tải, stylist trong câu chuyện ồn ào cũng đã chính thức lộ diện với bài đăng và bình luận xin lỗi tích cực dưới bài tố. Người này thừa nhận mình đã lấy cảm hứng và sao chép thiết kế của ACCOX để may lại chiếc quần của Rhyder. Đồng thời, stylist cũng nhận tất cả lỗi về mình, tiết lộ Rhyder không hề biết mọi chuyện, mong mọi người có thể dễ chịu với nam ca sĩ hơn.
Lách luật hay nổi khổ tâm của người làm stylist?
Vấn đề stylist sao chép thiết kế sau khi tiếp cận, như các case của Kylie Jenner hay stylist Rhyder đặt ra câu hỏi về ranh giới đạo đức: Hành vi này là sự lách luật tinh vi hay là kết quả của nỗi khổ tâm nghề nghiệp? Không thể phủ nhận, stylist là những người làm việc dưới áp lực khổng lồ từ thị trường giải trí, nơi mà sự “độc quyền” và “tốc độ” là yếu tố sống còn của truyền thông.
Người nổi tiếng phải luôn xuất hiện trong trang phục độc đáo, chưa từng thấy và phải tạo ra xu hướng để giữ vững vị thế. Stylist là người trực tiếp chịu trách nhiệm cho yêu cầu gần như bất khả thi này. Đối với các thiết kế couture quốc tế (như trường hợp của Kim Kardashian), việc mượn đồ lưu trữ hoặc đồ độc quyền là vô cùng khó khăn, tốn kém và mất nhiều thời gian. Đối với Local Brand, việc bị từ chối cũng xảy ra thường xuyên vì lý do độc quyền, không còn nguồn cung hoặc quy tắc riêng. Việc đặt may một thiết kế hoàn toàn mới từ NTK là tốn kém và cần nhiều thời gian. Stylist thường có ngân sách eo hẹp và lịch trình gấp rút, khiến việc sao chép từ một mẫu đã có sẵn trở thành một “lối thoát” nhanh chóng và rẻ tiền. Có thể chính người stylist không muốn làm vậy, họ chỉ đang chịu sức ép từ phía người đặt hàng họ.
Ở khía cạnh khác, việc stylist đặt may, hủy đơn, hay lợi dụng quá trình mượn đồ để lấy mẫu chi tiết là hành vi có chủ đích rõ ràng. Đó không phải là vô tình “lấy cảm hứng” mà là đánh cắp chất xám một cách có tính toán. Hành động này phản bội lòng tin của NTK, những người đã mở cửa studio và chia sẻ ý tưởng sáng tạo của mình. Nó biến mối quan hệ hợp tác thành một giao dịch lợi dụng. Hành vi sao chép không chỉ làm hại NTK bị sao chép mà còn tạo ra tiền lệ xấu trong ngành, khuyến khích sự lười biếng sáng tạo và giết chết động lực đổi mới.
Người làm nghệ thuật hãy thương lấy người làm nghệ thuật
Những vụ việc này cho thấy ngành thời trang quốc tế, dù hào nhoáng, vẫn vận hành dựa trên những mảng tối của đạo đức nghề nghiệp. Áp lực truyền thông, tiền bạc và sự khao khát độc quyền của người nổi tiếng đã đẩy stylist vào vai trò trung gian thực hiện hành vi vi phạm bản quyền. Sự tôn trọng chất xám không chỉ là trách nhiệm pháp lý. Đó là trách nhiệm đạo đức của cả ngành. Chỉ khi những người làm nghề, từ stylist đến thương hiệu
Các stylist chuyên nghiệp và có đạo đức sẽ chọn hợp tác minh bạch, tìm kiếm các NTK mới hoặc đàm phán lại ngân sách và thời gian, thay vì chọn con đường tắt là lách luật và đánh cắp tài sản trí tuệ. Sự lựa chọn cuối cùng thuộc về đạo đức cá nhân, và chính những người làm nghề phải cùng nhau đấu tranh để tôn trọng chất xám là ưu tiên hàng đầu, bất kể áp lực thị trường lớn đến đâu.
 và Stylist...){kind=link}