Năm 1995, khi Việt Nam vừa mở cửa hội nhập với thế giới, nhà thiết kế Nhật Bản Kansai Yamamoto đã mang đến Hà Nội một sự kiện chưa từng có: Hello! Vietnam. Supershow này không chỉ là một màn trình diễn thời trang trên mặt nước hồ Hoàn Kiếm, mà còn là sự giao thoa văn hóa, lòng tôn trọng và niềm tin vào sức sáng tạo của con người Việt Nam.
Kansai Yamamoto là ai?
Sinh năm 1944 tại Yokohama, Kansai Yamamoto được biết đến như một trong những nhà thiết kế tiên phong của Nhật Bản với phong cách basara – rực rỡ, phóng túng, đầy màu sắc và chất sân khấu. Sau khi trở thành NTK Nhật đầu tiên ra mắt tại London Fashion Week 1971, Kansai nhanh chóng gây tiếng vang quốc tế nhờ những thiết kế phá cách, kết hợp văn hóa truyền thống Á Đông với tinh thần hiện đại.
Tuy nhiên, điều làm nên “thương hiệu Kansai” vượt lên khỏi khuôn khổ sàn diễn quốc tế chính là Super Show – chuỗi trình diễn thời trang kết hợp âm nhạc, múa, nghệ thuật thị giác và sân khấu ngoài trời. Mở đầu từ thập niên 1990, Kansai đã đưa thời trang ra khỏi khán phòng, biến nó thành một nghi lễ văn hóa quy mô hàng nghìn khán giả, từ Tokyo Dome (Nhật Bản), Matxcova (Nga), Bắc Kinh (Trung Quốc) cho tới Hà Nội (Việt Nam).
Mỗi Super Show đều được dàn dựng như một vở kịch hoành tráng, nơi người mẫu không chỉ bước đi mà còn trở thành diễn viên, nghệ sĩ biểu diễn. Kansai từng nói: “Tôi không coi thời trang là thứ chỉ để mặc. Nó phải là trải nghiệm, phải khiến con người ta rung động.” Triết lý đó đã biến Super Show thành sự kiện có một không hai, nơi biên giới giữa thời trang – âm nhạc – sân khấu – đời sống được xóa nhòa.
Hành trình đến Việt Nam của Kansai Yamamoto
Trước khi tổ chức show diễn thời trang tại Việt Nam vào năm 1995, Kansai Yamamoto không chọn cách “đáp máy bay rồi dựng sàn diễn ngay lập tức” như nhiều nhà thiết kế quốc tế khác thường làm. Ông dành thời gian đi khắp dải đất hình chữ S – từ Hồ Chí Minh, Hà Nội cho đến Huế – như một cuộc hành hương để cảm nhận tinh thần của đất nước đã trải qua chiến tranh nhưng vẫn giữ được sức sống mãnh liệt.
Trong chuyến đi ấy, Yamamoto từng đặt ra cho chính mình một câu hỏi day dứt: “Tại sao một đất nước nhỏ bé như Việt Nam lại có thể chiến thắng một siêu cường như Mỹ?” Câu trả lời đến không phải từ sách vở hay những buổi hội thảo, mà từ chính những con người ông gặp. Ở họ, ông nhìn thấy sự kiên cường, sức bền bỉ và đặc biệt là khả năng sáng tạo trong những điều giản dị nhất. Chính nguồn năng lượng ấy khiến Yamamoto thừa nhận rằng chiến thắng của Việt Nam không chỉ nằm ở chiến lược quân sự, mà còn ở tinh thần không khuất phục và sự thông minh trong cách sống, cách nghĩ.
Một trong những ký ức mà Yamamoto lưu giữ sâu đậm là lần ông dừng chân tại một xưởng thủ công và bắt gặp hình ảnh những cô gái Việt ngồi thêu. Điều khiến ông choáng ngợp không chỉ là sự tỉ mỉ trong từng đường kim, mũi chỉ, mà còn ở cách họ sáng tạo tự do. Trên nền vải của những chiếc tomesode – loại kimono trang trọng nhất, vốn thường chỉ dành cho phụ nữ Nhật mặc trong những dịp hỷ sự – những bàn tay Việt Nam thoăn thoắt thêu mà không cần mẫu rập hay phác thảo. Từng đường chỉ như chảy ra tự nhiên, biến thành họa tiết tinh xảo, uyển chuyển.
Chứng kiến điều đó, Kansai Yamamoto không ngần ngại thừa nhận: “Kỹ năng của họ không hề thua kém nghệ nhân Nhật.” Với một nhà thiết kế nổi tiếng về sự cầu toàn và sáng tạo táo bạo như Yamamoto, lời khen ấy không đơn thuần là xã giao, mà là sự công nhận thực sự đối với tài năng thủ công Việt Nam. Khoảnh khắc ấy đã trở thành một mảnh ghép quan trọng trong hành trình của ông – nơi mà sự giao thoa văn hóa giữa Nhật Bản và Việt Nam được thắp sáng bằng chính đôi bàn tay con người.
Supershow trên hồ Hoàn Kiếm – Khi tuyết rơi bằng bánh tráng
Năm 1995, Hà Nội chứng kiến một khoảnh khắc chưa từng có trong lịch sử thời trang Việt Nam – show Hello! Vietnam của Kansai Yamamoto. Không chọn những khán phòng sang trọng hay nhà hát lớn, ông dựng sân khấu ngay trên mặt nước, tại một ao nuôi cá cạnh hồ Hoàn Kiếm. Một không gian bình dị, quen thuộc với người dân Thủ đô.
Ý tưởng “tuyết rơi giữa xứ nhiệt đới” của Kansai bắt nguồn từ cuốn “Minami no Shima ni Yuki ga Furu” (Tuyết rơi trên hòn đảo phương Nam) của diễn viên Daisuke Kato, kể về một đoàn văn nghệ được lập ra cho những người lính Nhật thời chiến. Trong tâm trí ông, hình ảnh tuyết vừa gợi sự lạnh lẽo, vừa tượng trưng cho nỗi đau và ký ức khắc nghiệt. Nhưng thay vì bê nguyên biểu tượng Nhật Bản ấy sang Việt Nam, Kansai đã biến nó thành một phép ẩn dụ văn hóa đầy nhân văn. Kansai Yamamoto đã suy nghĩ rất nhiều về nguyên liệu sử dụng làm tuyết, nếu dùng giấy để làm tuyết, chắc chắn đàn cá trong ao sẽ bị hại. Nhưng do ông lại quá khao khát biến ý tưởng thành sự thật. Sau nhiều ngày nghiên cứu, cuối cùng ông tìm ra giải pháp: sử dụng bánh tráng – nguyên liệu quen thuộc để gói nem của Việt Nam.
Những tấm bánh tráng mỏng manh tung bay trong không khí, nhẹ nhàng như những bông tuyết giữa trời nhiệt đới. Khi chạm mặt nước, chúng tan ra, trở thành thức ăn cho cá. Ông và ekip thậm chí còn tính toán cả lượng bánh tráng cần dùng để không chỉ an toàn mà còn có lợi cho đàn cá trong ao. Người xem vừa kinh ngạc, vừa xúc động: “tuyết” không chỉ hiện hữu trong thị giác, mà còn kết nối với ký ức, với hương vị quê hương. Không một chi tiết nào bị bỏ phí, tất cả đều được tính toán để vòng tuần hoàn khép kín: thời trang hòa làm một với tự nhiên, sân khấu kết nối với đời sống.
Khoảnh khắc “tuyết bánh tráng” ấy không chỉ là một hiệu ứng sân khấu ngoạn mục, mà còn là lời tuyên ngôn nghệ thuật của Kansai Yamamoto. Với ông, thời trang không phải chỉ để nhìn ngắm trên sàn diễn, càng không phải là sản phẩm xa rời thực tế. Thời trang phải bước ra khỏi những khuôn khổ quen thuộc, để giao hòa cùng thiên nhiên, cộng hưởng với đời sống và văn hóa nơi nó hiện diện.
Trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh Khối Pháp ngữ (CC7), NTK Ngân An đã cùng hợp tác với Kansai Yamamoto. Cũng trong năm 1995, bộ áo dài gấm trúc xanh do bà thiết kế, được người đẹp Trương Quỳnh Mai trình diễn tại cuộc thi Hoa hậu Quốc tế – Miss International tại Nhật Bản, đã giành giải “Trang phục dân tộc đẹp nhất”, góp phần vinh danh tà áo dài Việt Nam trên đấu trường sắc đẹp thế giới.
Và chính tại hồ Hoàn Kiếm, Kansai đã chứng minh triết lý ấy theo cách đẹp đẽ và thuyết phục nhất: tuyết có thể rơi ở bất cứ đâu, miễn là con người dám mơ, dám sáng tạo, và dám thổi hồn văn hóa địa phương vào giấc mơ ấy.
Từ một show diễn đến di sản giáo dục
Đối với Kansai Yamamoto, Hello! Vietnam không chỉ đơn giản là một “supershow” hoành tráng khẳng định tên tuổi, mà còn là điểm khởi đầu cho một hành trình gắn bó lâu dài với đất nước hình chữ S. Ông không muốn để chuyến đi của mình khép lại trong ánh đèn sân khấu, mà mong muốn gieo lại một hạt giống cho tương lai.
Ban đầu, Kansai từng ấp ủ ý định thành lập hẳn một trường đào tạo thời trang tại Việt Nam – một ngôi trường mang chuẩn mực quốc tế, nơi ông có thể trực tiếp truyền dạy kinh nghiệm cho thế hệ trẻ. Nhưng sau khi cân nhắc thực tế, ông chọn cách thiết thực hơn: dành một khoản kinh phí lớn để hỗ trợ một trường nghệ thuật ở Hà Nội mở một khóa học thiết kế thời trang – ngành học vốn còn rất mới mẻ ở Việt Nam thời điểm đó.
Quyết định ấy nhanh chóng tạo nên làn sóng lớn trong giới trẻ. Ngành thời trang bỗng trở thành giấc mơ được chắp cánh, là cánh cửa mở ra cho những bạn trẻ vốn chỉ quen với các ngành mỹ thuật hay sân khấu truyền thống. Chỉ tiêu tuyển sinh ít ỏi, nhưng số lượng hồ sơ nộp vào lên đến hàng trăm lần, phản ánh khát vọng mãnh liệt của một thế hệ muốn chạm đến thế giới sáng tạo. Từ ngôi trường này, nhiều lớp sinh viên đã tốt nghiệp, trở thành nhà thiết kế, giảng viên, hay những nhân tố chủ chốt trong ngành công nghiệp thời trang non trẻ của Việt Nam.
Năm 2001, Kansai Yamamoto quay lại Hà Nội, lần này không phải để tổ chức show diễn mà để dự lễ tốt nghiệp của những sinh viên khóa đầu tiên ngành thiết kế thời trang. Hình ảnh ông lặng lẽ ngồi trong hàng ghế khán giả, nhìn những gương mặt trẻ rạng rỡ bước lên bục nhận bằng, đã trở thành một khoảnh khắc đầy xúc động. Với Kansai, đó là minh chứng rõ ràng nhất cho việc thời trang không chỉ dừng ở sàn diễn, mà còn có thể trở thành một di sản giáo dục.
Khoảnh khắc ấy sau này còn được ghi lại trong chương trình “My Soul Journey to the World” (phát sóng năm 2001) của NHK – như một chứng từ cho tình yêu và sự gắn bó bền bỉ mà ông dành cho Việt Nam. Từ ánh đèn rực rỡ trên mặt nước hồ Hoàn Kiếm đến những giảng đường đại học nơi sinh viên miệt mài sáng tạo, Kansai Yamamoto đã để lại cho Việt Nam không chỉ một show diễn huyền thoại, mà còn là cả một thế hệ những người làm nghề được truyền cảm hứng từ chính ông.
Từ một nhà thiết kế tiên phong của Nhật Bản, Kansai Yamamoto đã đi qua những sàn diễn danh giá nhất thế giới để rồi chọn Việt Nam làm nơi viết nên một chương riêng đầy ý nghĩa trong sự nghiệp. Hello! Vietnam không chỉ là một show diễn hoành tráng, mà còn là khoảnh khắc thời trang giao thoa cùng văn hóa, thiên nhiên và con người. Hơn thế, bằng những đóng góp cho giáo dục, ông đã gieo mầm cho nhiều thế hệ nhà thiết kế trẻ Việt Nam, mở ra một cánh cửa mới để thời trang Việt từng bước hội nhập.
Hai mươi, ba mươi năm đã trôi qua, nhưng dư âm của “tuyết bánh tráng” trên hồ Hoàn Kiếm, của một Kansai Yamamoto hết lòng với sáng tạo và sẻ chia, vẫn còn vang vọng. Đó chính là di sản lớn nhất mà ông để lại: biến thời trang thành nghệ thuật của cộng đồng, của ký ức và của tương lai.
